Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık, bir maddeye veya davranışa karşı kontrolsüz bir şekilde ihtiyaç duyma durumudur. Bu, bireyin yaşamını olumsuz etkileyen, sosyal, mesleki ve kişisel işlevselliğini bozan bir durumdur. Bağımlılık, sadece fiziksel bağımlılık değil, aynı zamanda psikolojik bağımlılığı da içerir. Kişi, belirli bir maddeyi kullanmaktan veya davranışı gerçekleştirmekten dolayı geçici bir rahatlama hisseder, ancak bu durum zamanla kontrol dışı hale gelir ve olumsuz sonuçlar doğurur.
Bağımlılık türleri genellikle bireylerin farklı duygusal durumlarla başa çıkma veya bu duyguları bastırma amacıyla geliştirdikleri davranışlardır. Klinik gözlemlerime göre, bazı yaygın bağımlılık türleri ve bunların bastırmaya yaradığı duyguları paylaşıyorum:
- Alkol Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Anksiyete, stres, üzüntü, yalnızlık
– Açıklama: Alkol, anksiyeteyi ve stresi geçici olarak azaltabilir ve sosyal etkileşimleri kolaylaştırabilir.
- Uyuşturucu Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Travma sonrası stres, depresyon, öfke
– Açıklama: Uyuşturucular, kişiyi mevcut duygusal acıdan uzaklaştırarak geçici bir rahatlama sağlar.
- Yeme Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Öfke, kayıp, kendine güvensizlik, benlik algısının bozulması
– Açıklama: Yemek, özellikle konfor gıdaları, geçici bir rahatlama ve memnuniyet sağlar.
- Kumar Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Sıkıntı, üzüntü, heyecan arayışı
– Açıklama: Kumar oynarken adrenalin ve dopamin salınımı, kişinin heyecan ve memnuniyet hissetmesini sağlar.
- Alışveriş Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Boşluk hissi, düşük benlik saygısı, mutsuzluk
– Açıklama: Alışveriş yapma süreci ve yeni eşyaların elde edilmesi, kısa süreli bir mutluluk ve tatmin sağlar.
- Seks Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Yalnızlık, değersizlik, güvensizlik
– Açıklama: Seks, geçici olarak bağlantı ve kabul görme duygusu yaratabilir.
- Teknoloji ve Sosyal Medya Bağımlılığı:
– Bastırılan Duygular: Yalnızlık, düşük özgüven, değersizlik
– Açıklama: Sosyal medya, anlık onaylanma ve bağlantı hissi yaratabilir, fakat bu genellikle kısa süreli ve yüzeyseldir.
Bu bağımlılıklar, geçici olarak duygusal acıyı hafifletebilir ancak uzun vadede duygusal sağlığa zarar verebilir ve genellikle daha ciddi sorunlara yol açabilir. Sağlıklı başa çıkma mekanizmaları geliştirmek ve profesyonel yardım almak, duygusal sağlığı korumak için önemlidir.
Bağımlılıkların Sebepleri Nelerdir?
Bağımlılıkların nedenleri karmaşık ve çok yönlüdür. Birçok faktör, bağımlılığın gelişiminde rol oynayabilir:
Epigenetik Faktörler: Ailede bağımlılık öyküsü olan bireylerde bağımlılık geliştirme riski daha yüksektir. Epigenetik araştırmalar, bağımlılık geliştirme konusunda ilginç ve önemli bilgiler sunuyor. Temel olarak, epigenetik, genlerimizin çevremizdeki olaylara nasıl tepki verdiğini anlamamıza yardımcı olan bir bilim dalıdır. Genlerimizdeki değişikliklerin çoğu doğrudan genetik kodumuzu değiştirmez, ama bu genlerin ne kadar aktif olduğunu etkileyebilir. Atalarımızın fiziksel özellikleri gibi duygusal özellikleri de genlerimiz yoluyla bizlere aktarılır. Hangi duyguyla nasıl baş ettiklerinin kayıtları genlerine işler ve bu da nesiller boyu aktarılır. Ancak hangi duygusal özelliğin aktif olacağı çevresel koşullarla ilişikilidir. Çevremizdeki stres, travma gibi faktörler, genlerimizin çalışma şeklini değiştirebilir. Örneğin, çok stresli bir olay yaşadığınızda, bu durum belirli genlerin daha aktif hale gelmesine veya baskılanmasına neden olabilir. Bu sebeple şunu çok duyarız seanslarda, yıllardır ağzıma sigara bile sürmemişken 40’ımdan sonra sigara bağımlısı oldum, ne oldu anlayamadım.
Kötü Duygudan Kaçış: Bağımlılıkların altında yatan pek çok olumsuz duygu vardır. Hangi bağımlılık olursa olsun bu kural geçerlidir. Örneğin, alışveriş bağımlılığı var diyelim.
Alışveriş yapmadan yarım saat bekleyip, neler hissettiğine bakabilir kişi. Gelen duygular yüksek ihtimalle dayanamadığı ve bu yüzden alışveriş ile bastırmaya çalıştığı duygulardır. O halde bağımlılıklarda yapılacak en önemli şeylerden biri, o spesifik bağımlılığın altında hangi duygular var, aslında o bağımlılık ile derinlerdeki neyden kaçıyor bunu bulmak ve o duygu üzerinde çalışmalar yapmak.
Bağımlılıktan Kurtulmak İçin Neler Yapılmalı?
Bağımlılıktan kurtulma süreci zorlayıcı olabilir, ancak doğru adımlar atıldığında başarılı bir şekilde üstesinden gelinebilir. İşte bağımlılıktan kurtulmak için bazı stratejiler:
Farkındalık ve Duygularla Temasını Artırmak: Kişi duygularını fark edip isimlendirdikçe, gelen duyguya izin verip yaşadıkça o duygu sistemden yavaş yavaş atılır. Dolayısıyla bastırmasına gerek kalmaz. Bağımlılığı da tahammül edilemeyen duyguların bastırılması olarak düşündüğümüzde, olumsuz duyguları kabul edebilme, tahammül edebilme kapasitesi arttıkça bağımlılık davranışının da azalacağını söyleyebiliriz.
Örneğin, seks bağımlısı birisi, hangi duygulardan kaçmak için rast gele cinsel ilişkiler kuruyor, bunu araştırırsa bağımlılığı kontrol edilebilir hale gelir. Bunu anlamak için seks yapma duygusu geldiğinde yarım saat, bir saat yapmadan bekleyip hangi duyguyu hissettiğine bakabilir. Diyelim boşluk hissetmeye başladı. Bu, seks yaparak boşluk duygusundan kaçtığı anlamına gelir. O halde yapılacak şey, seks yapmamak, kendini engellemekten ziyade, boşluk duygusunun iç dünyasındaki yerini incelemek. Çocukken nerelerde boşluk hissediyordu? Şu an nerelerde hissediyor? Ailesinde boşluk duygusu yaygın bir duygu muydu? Bu duygu ona kimden miras kalmış olabilir? Çocukken boşluğa düştüğü anlar nasıldı? Bu ve benzeri soruları bir uzman desteğiyle araştırarak seks bağımlılığından kurtulabilir.
Bağımlılıklardan özgürleşmek zaman ve çaba gerektiren bir süreçtir, ancak bu adımları atarak ve profesyonel destek alarak, bağımlılıkla başa çıkmak ve sağlıklı bir yaşama adım atmak mümkündür. Unutmayın, bağımlılıktan kurtulmak bir yolculuktur ve bu yolculukta atılan her adım, daha sağlıklı ve mutlu bir geleceğe doğru ilerlemektir.
Bu ve bunun gibi pek çok ilgi çekici konu hakkında hazırladığım videolarıma Youtube kanalıma abone olarak ulaşabilirsiniz.
